Όταν υπάρχει γαστροστομία, είναι πολύ σημαντικό να γίνεται πολύ συχνός έλεγχος για το περιεχόμενο του στομάχου, κυρίως σε ασθενείς που δεν έχουν τη δυνατότητα επικοινωνίας, όπως είναι οι ανοϊκοί και οι προσβεβλημένοι από βαριά νευρολογικά νοσήματα, όπως είναι το Parkinson και το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Το στομάχι φυσιολογικά, όταν δεχθεί ποσότητα τροφής, κάνει περισταλτικές κινήσεις και την προωθεί σιγά-σιγά προς το έντερο. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που αυτή η φυσιολογική διαδικασία προσωρινά αναστέλλεται, είτε λόγω κάποιας ίωσης του γαστρεντερικού που καταλήγει σε εμέτους, είτε λόγω δυσπεψίας, άλλης μικροβιακής λοίμωξης όπως μια ουρολοίμωξη, ηλεκτρολυτικών ή άλλων διαταραχών. Όταν μια τέτοια κατάσταση συμβαίνει σε κάποιον που έχει πλήρη εγρήγορση και επικοινωνία με το περιβάλλον, αποφεύγει να φάει λόγω αποστροφής και αρνείται φαγητό όταν του προσφέρεται.
Αντίθετα, όταν συμβεί σε ασθενή που δεν επικοινωνεί με το περιβάλλον του και αδυνατεί να εκφράσει αυτή τη δυσφορία, είναι φυσικό να μην το αντιλαμβάνονται τα άτομα που τον φροντίζουν και να του χορηγούν κανονικά τα γεύματά του σύμφωνα με το πρόγραμμα, μέσω γαστροστομιας στο στομάχι. Αυτό έχει σαν συνέπεια τη συσσώρευση περιεχομένου στο στομάχι, τη διάτασή του, άρα και την περαιτέρω μείωση έως και κατάργηση της περισταλτικής του ικανότητας, τις γαστροοισοφαγικές παλλινδρομήσεις και έμετο, ο οποίος λόγω της θέσης του ασθενούς και της δυσκολίας ή αδυναμίας του να αλλάξει θέση, καταλήγει σε εισρόφηση εμεσμάτων με πολύ σοβαρές συνέπειες (χημική και μικροβιακή πνευμονία από εισρόφηση εμεσμάτων).
Για πρόληψη μιας τέτοιας κατάστασης πρέπει πριν από ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΧΟΡΗΓΗΣΗ μέσω σωλήνα γαστροστομιας, να γίνεται αναρρόφηση μέσω της σύριγγας για να διαπιστωθεί αν υπάρχει υπολειμματικό περιεχόμενο στο στομάχι. Υπάρχουν οι εξής περιπτώσεις:
- Η σύριγγα δεν επιστρέφει καθόλου περιεχόμενο, ή ελάχιστο (μέχρι 10-20 κ.ε.) γαστρικό περιεχόμενο (ανοικτό κίτρινο) ή με λίγη πρόσμειξη χολής που έχει παλλινδρομήσει από το δωδεκαδάκτυλο (πρασινωπό). Είναι φυσιολογική κατάσταση και προχωρούμε στην προγραμματισμένη σίτιση του ασθενούς.
- Η σύριγγα επιστρέφει μεγάλη ποσότητα (περισσότερο από 30 κ.ε.) υγρού που περιγράφηκε παραπάνω. Πρόκειται για υπερβολική έκκριση γαστρικού υγρού. Συνιστάται η απόρριψη αυτού του υγρού και η δοκιμαστική χορήγηση μέσω της γαστροστομίας μικρής ποσότητας τροφής και επανέλεγχος.
- Επιστρέφεται ποσότητα από το προηγούμενο γεύμα.
- Αν η ποσότητα είναι μικρή, το προηγούμενο γεύμα χορηγήθηκε σχετικά πρόσφατα (μέχρι πριν μία ώρα) και το αναρροφηθέν διάλυμα έχει την οσμή της τροφής, το επανεισάγουμε μέσω της γαστροστομιας και περιμένουμε.
- Αν η ποσότητα είναι μεγάλη, το προηγούμενο γεύμα χορηγήθηκε αρκετή ώρα πριν (2-3 ώρες) και το αναρροφηθέν διάλυμα μυρίζει ξινίλα όπως ο εμετός, το απορρίπτουμε, δίνουμε λίγο νερό και αφήνουμε τον ασθενή χωρίς άλλη χορήγηση τροφής, να ησυχάσει καμιά ώρα. Δεν είναι άστοχο να συνδέσουμε σωλήνα ουροσυλλέκτη για λίγη ώρα, ώστε αν το στομάχι έχει την τάση να παράξει επί πλέον υγρά, να διοχετεύσει προς τον ουροσυλλέκτη. Επαναλαμβάνουμε τον έλεγχο μετά από λίγο χρόνο και, εφ’ όσον η κατάσταση έχει εξομαλυνθεί, χορηγούμε δοκιμαστικά ένα μικρό γεύμα και επανελέγχουμε.
- Επιστρέφεται (συνήθως μεγάλη) ποσότητα καφεοειδούς υγρού (σαν το κατακάθι του καφέ). Αυτή η κατάσταση λέγεται “γαστροπληγια”, σημαίνει παροδική ατονία του στομάχου, κατάργηση των περισταλτικών κινήσεων και υπερέκκριση γαστρικού υγρού με μικροποσότητες αίματος, που αθροίζονται μέσα στο στομάχι και απειλείται εμετός με αυτό το περιεχόμενο με εύλογα μεγάλο κίνδυνο εισρόφησης. Τότε επιβάλλεται η συνεχής παροχέτευση του περιεχομένου του στομάχου με ουροσυλλέκτη για περισσότερο από 24 ώρες, μέχρι το περιεχόμενο του στομάχου να καθαρίσει, να πάψει δηλαδή να παράγει αυτό το καφεοειδές περιεχόμενο. Παράλληλα, επειδή ο ασθενής δεν πρέπει να προσλάβει τίποτε από το στόμα, ενώ έχει ανάγκη από ενυδάτωση και φάρμακα, πρέπει να χορηγηθεί ορός και απαραιτήτως ενδοφλέβια γαστροπροστασία με αναστολείς της αντλίας πρωτονίων (όπως η ομεπραζόλη). Συνήθως τέτοιοι ασθενείς χρειάζονται νοσοκομειακή παρακολούθηση.
Αξίζει να τονιστεί ότι όλος αυτός ο έλεγχος και η επαγρύπνηση δεν χρειάζονται, όταν ο ασθενής εκτός από γαστροστομία έχει και την επέκταση της γαστρονηστιδοστομίας. Τα θρεπτικά διαλύματα που χορηγούνται έχουν πρακτικά μηδενική πιθανότητα να παλλινδρομήσουν προς το στομάχι, άρα αποκλείεται να εισροφηθούν στους πνεύμονες. Ακόμη και στην περίπτωση της γαστροπληγίας που μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε ασθενή, αν συμβεί σε ασθενή με γστρονηστιδοστομία, παροχετεύουμε το στομάχι προς ουροσυλλέκτη όπως περιγράφηκε παραπάνω, συνεχίζουμε όμως απρόσκοπτα και σιτίζουμε στο έντερο. Ο ασθενής δεν χρειάζεται καμία άλλη παρέμβαση, και φυσικά αποφεύγεται η διακομιδή του σε νοσοκομείο.
ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ
ΓΕΝΙΚΟΣ ΙΑΤΡΟΣ
ΚΑΡΝΕΑΔΟΥ 3, ΚΟΛΩΝΑΚΙ, ΑΘΗΝΑ
Τηλ. 210 80.60.098
