Το δερμα είναι ένα από τα πολύ ζωτικής σημασίας όργανα του σώματος, με πολλές λειτουργίες, όπως η ρύθμισης της θερμοκρασίας, η προστασία από μικροοργανισμούς, η ενεργοποίηση της βιταμίνης D και άλλες.
Έχει κοινή εμβρυική καταγωγή με το νευρικό σύστημα, γι αυτό και έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με το νευρικό ιστό. Ένα από αυτά τα χαρακτηριστικά είναι ότι τα κύτταρα κάποιων στιβάδων του επικοινωνούν μεταξύ τους, με προσεκβολές που διαθέτουν, όπως κάνουν τα κύτταρα του εγκεφάλου.
Υπάρχει δηλαδή στο δερμα ανεπτυγμένη η λεγόμενη “κυτταρική επικοινωνία”. Αυτή την ιδιότητα εκμεταλλεύονται πολλές από τις θεραπείες που εφαρμόζουμε, όπως είναι το micro-needling, το fractional laser, το fractional RF και η μεσοθεραπεία. Οι θεραπείες αυτές επιδρούν σε σημεία που αφήνουν κενά μεταξύ τους και αφήνουν την κυτταρική επικοινωνία να μεταδόσει την πληροφορία και προκαλέσει δραστηριότητα στις ανέπαφες περιοχές.
Το δερμα χωρίζεται σε δύο κύρια τμήματα: Την επιδερμίδα και το κυρίως δερμα ή χόριο.
Απεικόνιση της δομής του δερματος με την επιδερμίδα, το χόριο, τις τρίχες και τους αδένες.Η επιδερμίδα βρίσκεται στην επιφάνεια και η βάση της έχει εισοχές, μέσα στις οποίες βυθίζονται οι θηλές του υποκείμενου χορίου. Στη βάση της επιδερμίδας υπάρχει μία πολύ σημαντική στιβάδα κυττάρων: Η βασική στιβάδα. Κάθε κύτταρό της διαιρείται και παράγει ένα νεαρό απόγονο. Στην επόμενη “γέννηση”, τα προηγούμενα κύτταρα που έχουν “μεγαλώσει” ηλικιακά, σπρώχνονται προς τα έξω από τα νεογέννητα και αυτό συνεχίζεται, καθώς κάθε γενιά κυττάρων “μεγαλώνοντας” σπρώχνεται προς τα έξω από τις αλεπάλληλες “γεννήσεις”.
Καθώς κάθε κύτταρο οδεύει προς την “έξοδο” μεγαλώνοντας ηλικιακά, γίνονται εμφανή και τα σημάδια της γήρανσης. Αρχικά χάνει τις προσεκβολές του, μετά τα κοκκία του και γίνεται διαυγές, στη συνέχεια χάνει τον πυρήνα του και ύστερα μετατρέπεται σε αποπλατυσμένο κομμάτι κερατίνης ουσίας, που μαζί με τα άλλα σχηματίζουν την κερατίνη στιβάδα της επιδερμίδας. Στο τέλος ότι έχει απομείνει από το κύτταρο είναι ένα λέπι κερατίνης, όπως αυτά της πιτυρίδας, αποσπάται από το δέρμα και πέφτει.
Από αυτή την περιγραφή γίνεται κατανοητό γιατί η βασική στιβάδα της επιδερμίδας είναι τόσο σημαντική. Εκεί υπάρχει το σχέδιο για αδιάκοπη παραγωγή νέας φυσιολογικής και υγιούς επιδερμίδας. Αν ένα τραύμα ή ένα έγκαυμα καταστρέψει σε κάποιο σημείο τη βασική στιβάδα, στο σημείο αυτό δεν θα υπάρξει ποτέ φυσιολογικό δέρμα, αλλά στη θέση του θα δημιουργηθεί ουλή. Αντίθετα αν η βλάβη αφήσει ανέπαφη τη βασική στιβάδα, όσο εκτεταμένο και να είναι, το δέρμα αποκαθίσταται και δεν μένει σημάδι.
Επί πλέον η επιδερμίδα με όλες τις στιβάδες των κυττάρων της αποτελεί την πραγματική προστασία του οργανισμού από όλες τις εξωτερικές επιδράσεις (μηχανικές, χημικές, ακτινοβολία).
Για την προστασία από μηχανικά ερεθίσματα η επιδερμίδα έχει την ιδιότητα να προσαρμόζεται σε πάχος, ανάλογα με τις συνθήκες. Στα βλέφαρα που δεν δέχονται συνήθως μηχανικά ερεθίσματα είναι πολύ λεπτή, ενώ στις παλάμες και τα πέλματα είναι πολύ πιο χοντρή και ιδιαίτερα όταν το άτομο κάνει χειρονακτικές δουλειές ή περπατάει ξυπόλητο.
Η επιδερμίδα προστατεύει το κυρίως δερμα και τους υποκείμενους ιστούς από την επίδραση μη φιλικών χημικών ουσιών, με τις οποίες μπορεί να έλθει σε επαφή. Για παράδειγμα μπορεί κάποιος να βυθίσει τα χέρια του σε πετρέλαιο, νέφτι, ασβέστη ή οξύ, στη συνέχεια να τα πλύνει κα να μην πάθει τίποτα. Αν όμως μια από αυτές τις ουσίες έμπαινε σε μια ανοικτή πληγή ή μέσα σε μία φλέβα, οι συνέπειες θα ήταν πολύ σοβαρές.
Όλοι ξέρουμε τι θα συμβεί αν ένα βρέφος εκτεθεί παρατεταμένα γυμνό και χωρίς προστασία σε έντονη ηλιακή ακτινοβολία. Το έγκαυμα του δερματος θα είναι πολύ βαρύ και έχει μεγάλες πιθανότητες να αναπτύξει κακόηθες μελάνωμα στο υπόλοιπο της ζωής του. Αντίθετα ένας ψαράς ή ένας γεωργός που είναι συνέχεια εκτεθειμένοι στην ηλιακή ακτινοβολία, αντέχουν πολύ περισσότερο. Αυτό που τους προστατεύει είναι η προσαρμοσμένη επιδερμίδα τους με τα μελανοκύτταρα που διαθέτει, τα οποία παράγουν μελανοσώματα, που μεταφέρονται μέσα στα κύτταρά της και της δίνουν σκούρο “ηλιοκαμένο” χρώμα.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο όταν κάνουμε χημικό peeling, με το οποίο καταστρέφουμε ελεγχόμενα τις επιφανειακές στιβάδες της επιδερμίδας, συνιστούμε αυξημένη προστασία από τον ήλιο και το αποφεύγουμε κατά τους μήνες με τη μεγαλύτερη ηλιοφάνεια.
Κάτω από την επιδερμίδα βρίσκεται προστατευμένο το κυρίως δερμα ή χόριο. Ανάμεσα στο χόριο και την επιδερμίδα υπάρχει μια διπλή μεμβράνη, η δερμο-επιδερμιδική ένωση που εξασφαλίζει τη μηχανική στήριξη της επιδερμίδας και λειτουργεί ως ημιδιαπερατό φίλτρο που ελέγχει τη δίοδο ουσιών από έξω προς τα μέσα και αντίστροφα.
Το χόριο χαρακτηρίζεται από παχύ στρώμα ινών κολλαγόνου και ελαστίνης, που αποτελούν το “σκελετό” του δερματος. Οι ίνες αυτές παράγονται από κύτταρα που λέγονται ινοβλάστες. Στα νεαρά άτομα οι ίνες του κολλαγόνου είναι πυκνές, μακριές και παράλληλες. Όσο περνάει η ηλικία, οι ίνες γίνονται πιο αραιές, κοντές και διασταυρώνονται περισσότερο αντί να είναι παράλληλες και το δερμα λεπταίνει, ρυτιδώνεται και χάνει τη νεανική του σφριγηλότητα. Εδώ στοχεύουν οι περισσότερες από τις θεραπείες, που αποσκοπούν στη διέγερση παραγωγής νέου κολλαγόνου με σκοπό την ανάκτηση της χαμένης σφριγηλότητας ή την προληπτική διατήρησή της πρίν προφθάσει να χαθεί, επεμβαίνοντας πολύ νωρίς, πριν από την ηλικία των 30 ετών.
Κάτω από το δερμα βρίσκεται ο υποδόριος ιστός και ο λιπώδης ιστός. Αποτελούνται κυρίως από λιποκύτταρα που αποθηκεύουν λίπος. Υπάρχουν και λίγες ίνες συνδετικού ιστού που σχηματίζουν διαφράγματα και ενώνονται με την κάτω επιφάνεια του δερματος.
Τα λεγόμενα “εξαρτήματα” του δερματος είναι οι τρίχες, οι σμηγματογόνοι αδένες που εκκρίνουν ένα λιπαρό υλικό μέσα στο θύλακο κάθε τρίχας και συντελούν στη λιπαρότητα του δερματος, οι ιδρωτοποιοί αδένες και τα νύχια.
Τέλος, ένα δίκτυο από αγγεία και νεύρα κατανέμονται σε όλο το δερμα σε ποικίλα βάθη. Τα αισθητήρια νεύρα καταλήγουν σε σχηματισμούς που αντιλαμβάνονται το θερμό, το ψυχρό, τον πόνο και τις μηχανικές παραμορφώσεις, συντελώντας στην αίσθηση της αφής.
